Napilitang gumawa ng mahirap na desisyon si Arnel Lepalam, kapitan ng isang fishing boat mula Pilipinas, na umuwi na lamang matapos ang ilang araw ng panggigipit mula sa China Coast Guard (CCG) sa mga katubigan kung saan may karapatang mangisda ang mga Pilipino.
Si Lepalam, tulad ng maraming mangingisda sa Pilipinas, ay umaasa sa mga katubigang ito upang masuportahan ang kanyang pamilya. Bagaman may legal na karapatan siyang mangisda roon, paulit-ulit siyang hinarang at itinaboy ng CCG, na nag-iwan sa kanya — at sa marami pang iba — ng mga tanong ukol sa kanilang kinabukasan at kaligtasan sa kanilang sariling dagat.
Sa sulat-kamay na affidavit na ipinadala ng Philippine Coast Guard (PCG) noong Nobyembre 12 sa media, ikinuwento ni Lepalam ang ilang araw na pananakot mula sa iba’t ibang barko ng CCG sa West Philippine Sea. Ibinahagi niya ang kanyang karanasan na nagpapatunay sa matinding hirap na dinaranas ng mga mangingisdang Pilipino habang nagsusumikap silang maghanapbuhay sa mga karagatang pinag-aagawan.
Ang West Philippine Sea ay ang opisyal na pangalan ng gobyerno ng Pilipinas para sa mga bahagi ng South China Sea na sakop ng exclusive economic zone (EEZ) ng bansa.
Isinalaysay ng mangingisda mula sa Quezon, isang tahimik na fishing town sa kanlurang baybayin ng Palawan na nakaharap sa West Philippine Sea, kung paano ang kanyang bangka, ang FFB Hadassah, ay dalawang beses nagtangkang pumasok sa Escoda Shoal (kilala rin bilang Sabina Shoal) noong Oktubre 8 at Oktubre 17, ngunit hinarang ito ng mga tauhan ng CCG.
Ayon kay Lepalam, umalis ang kanyang crew mula sa Quezon noong Oktubre 8 bandang 1:30 ng hapon (oras sa lokal), patungong Escoda Shoal, ngunit naging tensyonado ang kanilang biyahe.
Aniya, nakita niya ang mga tauhan ng CCG mga eight nautical miles mula sa Abad Santos (Bombay) Shoal, sa pagitan ng mainland Palawan at Escoda Shoal. Kinaumagahan, habang papalapit sila sa 26 nautical miles silangan ng Escoda Shoal, isang barko ng CCG na may hull number 4108 ang lumapit sa kanila.
Makaraan ang dalawang oras, umalis ang barko ng CCG, ngunit pinalitan ito ng isa pang barko na may hull number 5203, na naglabas ng speedboat at nilapitan ang bangka ni Lepalam.
“Hinarang kami. Inilawan kami ng malaking barko ng CCG bago ito magsalita. Kinaumagahan, patuloy pa rin nila kaming hinaharangan,” sabi ni Lepalam sa kanyang affidavit na nakasulat sa Filipino.
“Bandang alas 6:10 ng umaga, dumaan ang dalawang speedboat ng CCG sa tabi namin at sinabing hindi kami pinapayagang pumasok sa Sabina Shoal. Binangga nila ang aming bangka at itinaboy kami mula sa shoal,” kwento ni Lepalam. “Gumamit sila ng malalakas na busina at sirena laban sa amin. Natakot na kami, kaya nagdesisyon kaming bumalik na sa Bombay Shoal.”
Hindi natatangi ang kwento ni Lepalam. Marami ring mangingisdang Pilipino ang nagkwento ng mga katulad na insidente kung saan itinaboy sila ng mga tauhan ng CCG mula sa mga fishing ground sa West Philippine Sea, na sakop ng EEZ ng Pilipinas.
Binibigyang-diin ng mga insidenteng ito ang mas malawak na isyu: ang malawakang pag-aangkin ng China sa mga katubigang ito at ang patuloy na panggigipit sa mga mangingisdang Pilipino na naghahanapbuhay nang marangal.
Matapos ang higit na walong araw na paulit-ulit na panggigipit mula sa mga barko ng CCG sa Escoda Shoal, Bombay Shoal, at Rozul Reef, napagdesisyonan ni Lepalam na bumalik na lamang sa kanilang bayan noong Oktubre 17.
Sa kanyang affidavit, ipinaliwanag ni Lepalam na ang orihinal nilang plano ay mangisda sa Escoda Shoal. Gayunpaman, nang dumaan sila sa walong nautical miles sa hilaga ng Bombay Shoal, isang barko ng CCG ang nagsimulang sumunod sa kanila.
Kwento ni Lepalam, sa kabila ng kanilang paglayo, patuloy na sumunod ang barko ng CCG na may hull number na 5203 at ang mga speedboat nito, na huminto lamang noong huling bahagi ng Oktubre 9. Upang hindi masayang ang kanilang puhunan sa gasolina at mga suplay, nagpatuloy sila sa pagpunta sa Rozul Reef upang mangisda doon.
Sa Rozul, tahimik silang nakapangisda mula Oktubre 10 hanggang 17 bago nila sinubukang mangisda muli sa Escoda Shoal. Patungong Escoda, napansin nila ang isang gray na barko na may bow number 629, mga tatlong nautical miles ang layo. Karaniwang iniuugnay sa mga navy ng ibang bansa, ang mga gray na barko ay nagdadala ng takot sa mga mangingisda.
Hindi nagtagal, ani Lepalam, isang barko ng CCG na may bow number 4103 ang lumapit at nagsimulang sumunod sa kanila habang papalapit sa Escoda Shoal. Mga 15 nautical miles mula sa shoal, bumusina ng malakas ang barko ng CCG at itinaboy sila.
“Narinig namin silang nagsabi, ‘Filipino fishing boat, hindi kayo pinapayagang pumasok’,” ayon kay Lepalam sa kanyang affidavit, na naglalarawan ng pang-aabuso at panggigipit ng CCG habang sila’y nagsusumikap mangisda sa West Philippine Sea.
Sa huli, hindi nakapangisda ang crew ni Lepalam sa Escoda Shoal dahil hinarang sila ng humigit-kumulang 15 barko ng CCG. Napansin din ni Lepalam na wala ni isang barko ng Pilipinas na malapit nang mangyari ang mga insidenteng ito.
“Dahil sa takot, nagdesisyon kaming umalis at bumalik sa Quezon, Palawan,” ani Lepalam.
Lumalagong pag-aalala sa harassment
Sa isang mensahe sa Viber, kinumpirma ni Commodore Jay Tarriela, tagapagsalita ng PCG, na ang mga mangingisda mismo ang unang nagbigay ng mga video ng pangha-haharass sa mga lokal na media sa Palawan.
“Bilang tugon, agad na nakipag-ugnayan ang PCG sa mga mangingisda upang magsagawa ng imbestigasyon at hiniling sa kanila na magsumite ng affidavit, pati na rin ang pagsama sa iba pang mangingisdang Pilipino na maaaring nakaranas din ng pangha-haharass. Mahalaga ang hakbang na ito upang pormal na ma-isumite ng PCG ang incident report sa National Task Force for West Philippine Sea at para sa mga kaugnay na ahensya na magsagawa ng nararapat na aksyon,” ani Tarriela.
Dahil sa kakulangan ng mga huling isda sa mga municipal water, pinipilit ng mga mangingisdang Pilipino na maglayag sa mas malalayong katubigan. Kapag nakakaranas sila ng pangha-harass — tulad ng naranasan ni Lepalam at ng kanyang crew — naghahanap sila ng alternatibong mga fishing ground, dala ang pag-asang walang barko ng China ang naroon.
Ang Sabina Shoal at Rozul Reef ay mga mahahalagang feature sa West Philippine Sea. Ang Sabina Shoal, na tinatawag ng Pilipinas na Escoda Shoal, ay matatagpuan 75 nautical miles (mga 140 kilometro) mula sa Palawan, at kabilang sa exclusive economic zone ng bansa. Naging pangunahing isyu ito sa pagtatapos ng deployment ng BRP Teresa Magbanua ng PCG sa mga katubigang iyon.
Samantala, ang Rozul Reef ay matatagpuan sa pinakatimog na bahagi ng Recto Bank, isang lugar na pinaniniwalaang may malalaking deposito ng langis, gas, at iba pang mineral.
Pag-iimbestiga ng militar ng Pilipinas
Kasunod ng mga insidente ng harassment, sinabi ni Vice Admiral Alfonso Torres, Jr., commander ng Western Command ng Armed Forces of the Philippines, na magsasagawa ng imbestigasyon ang militar.
Tiniyak ni Torres na magsasagawa ang mga awtoridad ng masusing imbestigasyon at makikipag-ugnayan sa mga law enforcement agency upang magsagawa ng nararapat na aksyon. Binigyang-diin din niya ang patuloy na presensya ng militar sa West Philippine Sea at ang kanilang pagtutok sa mga insidenteng katulad ng kay Lepalam.
Noong Nobyembre 10, ipinatawag ng China ang embahador ng Pilipinas upang ipahayag ang kanilang protesta hinggil sa mga bagong batas ng Maynila na naggigiit ng mga karapatan sa mga karagatang inaangkin nilang bahagi ng South China Sea.
Ginawa ng China ang protesta ilang araw matapos pirmahan ni Pangulong Ferdinand Marcos Jr. ang mga batas ukol sa Maritime Zones Act at Archipelagic Sea Lanes Act upang palakasin ang mga karapatan ng Pilipinas sa mga karagatang ito.
Gayunpaman, sinabi ni Marcos noong Nobyembre 11 na hindi nakakagulat ang pagtutol ng China ukol dito. Giit niya, “Kailangan nating tukuyin nang mabuti… sinasabi natin na kailangan nating protektahan ang ating soberenya at mga karapatang soberanya.”
Habang ang mga mangingisdang tulad ni Lepalam ay patuloy na nahihirapan sa pagtataguyod ng kanilang kabuhayan, patuloy silang nahaharap sa panggigipit ng China sa mga katubigang matagal nang itinuturing ng Pilipinas na kanya.
Sa pagsasabatas ng bagong maritime laws, ang hamon ngayon ay kung paano ipatupad ang mga proteksyong ito at matiyak ang ligtas na kapaligiran para sa mga mangingisdang Pilipino sa West Philippine Sea.
Photo credit: Filipino boat captain Arnel Lepalam. Chinese Coast Guard personnel attempting to drive away Lepalam’s boat in the West Philippine Sea.